Федосик Виктор Анатольевич
Родился 9 февраля 1951 г. в д. Синкевичи Лунинецкого (тогда Ленинского р-на). С 1959 живет в Минске. Среднюю школу окончил в 1968 г. с золотой медалью. В 1968 — 1973 гг. учился на историческом факультете Белорусского государственного университета, который окончил с отличием. В 1973 — 1976 гг. — В аспирантуре при кафедре истории древнего мира и средних веков БГУ. В 1977 г. защитил кандидатскую диссертацию по раннехристианской обрядности. В 1976-1983 гг. работал в Минском институте культуры вначале преподавателем, затем доцентом кафедры истории СССР, БССР и зарубежных стран. 3 1983 работает в БГУ. В 1983 — 1988 гг, — доцент кафедры истории древнего мира и средних веков, с 1988 г, — заведующий этой кафедрой. В 1992 г. защитил докторскую диссертацию по специальности всеобщая история «Христианская церковь в Римской империи в III начале IV вв. (становление христианской церкви и религиозная политика императорской власти)». В 1993 г. присвоено ученое звание профессора. Опубликовал Больше 60 научных работ. В том числе четыре монографии: «Таинство без тайн» (М .: Просвещение, 1979); «Критика богословских концепций сути христианского кацехуменату» (М .: Просвещение, 1983); «Церковь и государство» (Мн .: Наука и техника, 1988); «Киприан и античное христианство» (Мн .: Университетское, 1991). Один из авторов нового учебного пособия «История средних веков» для учащихся 6 класса школ Республики Беларусь. Основные направления научной работы — исследование истории Римской империи и средневековой Италии.
Пявуння з Сінькевіч
Стаіць яна, вялікая палеская жанчына, сярод гароду, скрозь укрытага кустамі бульбы, молада зялёнай на шэрым улонні поля. На нашы словы аб тым, што прыйшлі пачуць яе песні, уважлівыя цёмныя вочы асвяціліся скупой радасцю. Абтрэсла рукі ад зямлі, прапусціла наперад у цеснаватыя сені, хату, дзе па-даўнейшаму на куце сышліся дзве лавы, а невялікія вокны засціў густы, пакрыты суквеццямі, мушкат.
Змахнула хвартухом зэдлік і непадалёк села сама. I неяк адразу зрабілася зразумела, што не трэба лішне тлумачыць, расказваць, дзеля чаго, на што. Песні нібы самыя паліліся адна за адной. I голас быў грудны, і яшчэ зусім не старэчы, хоць маладосць яе прамінула даўно: восемдзесят вёснаў спаткала і праводзіла Аўдоцця Клеўжыц на зямлі, у гэтым ціхім палескім кутку — не то вёсцы, не то мястэчку, некалі абгароджаным пяскамі, лясамі ад шырэйшага свету. I казалі песні пра жыццё, можа, не пра тое, якім яно было, а якім адбілася ў сэрцы, што праспявала яго.
Эпічна, трохі велічна, як і павінна быць у баладзе, гучаў зачын:
Усе палі засеяны
I жыта ўрунілася.
I распавядала песня, даўняя, як свет, пра гісторыю даўнюю, пра жаночы лёс і складанасць людскіх узаемаадносін. А потым песня станавілася шчадроўкай, бадзёрай і звонкай, як навагодні мароз, як сіні заснежаны вечар пад вокнамі колішніх сялянскіх хат. Ходзіць, паходзіць месяц на небе
Шчодры вечар, добры вечар!
Заву-пазаву зоры з сабою:
Ходзіма, зоры, калядаваці...
I снавала песня абразок за абразком і расхінала сцены гаспадаровай хаты каб паказаць, што там дзеецца ўрачыстым святочным вечарам.
Сам гаспадар за сталом сядзіць,
За сталом сядзіць, тры кубкі дзяржыць:
У адным кубку п’янка-гарэлка,
У другім кубку віно зялёна,
У трэцім кубку мядок салодак.
П’янка-гарэлка для пана гаспадара,
Віно зялёна для яго жоны,
Мядок салодак для яго дзетак.
I папярэджвала песня-вяшчуння аб набліжэнні сімвалічных калядных госцікаў-сяброў — памагатых земляроба-аратага.
Насцілайце сталы, накладвайце хлябцы,
Да прыдуць к нам да тры госцікі:
Адзін госцічак — свецел месячык,
Другі госцічак — ясна сонейка,
Трэці госцічак — дробен дождзічак...
Па хаце спявачкі пачаў слацца паўзмрок. Ён паволі гусцеў, рабіўся бэ- завым за акном. А песні ўсплывалі; памяці лёгка, то журачыся, то слеп, свецячыся ўсмешкай, радасцю. Неяк гаворка аб летніх песнях перайшла на русалак. Вочы спявачкі загарэліся ўзрушанай ўпэўненасцю, калі яна пачала расказваць, як аднойчы, у час яе маладосці, яны запрудзілі крыніцу і потым на сходзе вады на пяску ля яе вытокаў было відаць безліч басаногіх маленькіх слядоў.
I неяк не заставалася месца цвярозаму скептыцызму, які толькі што прасіўся на вусны, а прыгадалася збянтэжанасць і крыўда Уладзіміра Лугаўскога, калі малады, добра падкаваны літаратар перапыніў яго расказ аб сустрэчы з русалкай разумным папрокам: “И Вы в самом деле верите этой чепухе?” Ёсць штосьці агульнае, што лучыла летуценні, мары народнай спявачкі з далёкай палескай вёскі сусветна вядомага паэта, якаясь повязь-лучво ўсіх рамантыкаў.
...Назаўтра раніцай мы з аспіранткай Ліяй Салавец ізноў пераступілі парог хаты Аўдоцці Клеўжыц. У печы весела палалі дровы, водсвет полымя скакаў на шыбах. I не толькі па вышытым яе хвартуху, густоўным гарсэце можна было бачыць, зразумець, што прыходу нашага яна чакала. Відаць, усё, што ў яе ўяўленні было звязана з песняй, патрабавала неабыдзённага. Бо хіба сама песня, спяванне, слуханне яе не ёсць свята душы, прасвятленне, самаўрачыстасць? Ізноў занудліва слухала яна сваю і крыху ўжо не сваю песню з магнітафоннай стужкі. I толькі ўключылі на запіс, спявачка ізноў без адзінай запінкі, нідзе не бунтуючыся, засяроджана і строга вя¬ла сваю наступную песню. I, пэўна ж, бачыла цяпер зрокам, скіраваным у сябе, праз далеч гадоў, мо ў сваёй маладосці, тую Іванкаву маці з вясельнай песні, што, поўная годнасці, матчынай пяшчоты, пыталася ў суседзяў пра сына:
--А любыя суседзі, глядзіце,
У каго мой сыночак удаўся,
Што па пояс у золацечку ўбраўся.
Сам жа ён убраўся, каня не—
Поўна грывачка зелейка,
Поўны капыцечкі крамення.
--Не журыся, мамачка, аба мне,
Ёсць у мяне кавалі на дварэ,
Падкую коніка я ў сядле...
Так шчыра журыцца і расказваць можна толькі той песняй, што ідзе з самога сэрца. А вось песня кідае ноту трывогі:
Ой,вялікі бор,
Ды не ўвесь род...
А песнявае вяселле тым часам пад’язджала да хаты маладой. I голас спявачкі наказваў маршалкам і ўсёй дружыне маладога:
Маладыя маршалачкі,
Набівайце стрэлачкі,
Да прабівайце сценачкі,
Да пабачым, дзевачкі,
Ці хораша яна нараджона,
На пасадзе да пасаджона.
Нараджона, як павянятка
Пасаджона, як казлянятка.
I пакуль ішло вясёлае і горкае застолле ў маладой, Іванкава маці чакала і выглядала звароту сына.
Ой, Іванкава мамачка
Завароцейкі ходзіць
Ды на зорачкі глядзіць:
— Ох вы боры, да мае зоры,
Прасвяціце ж вы ў полі,
Да там маіх дзетачак двое.
Нам пара ўжо збірацца ў дарогу і пакідаць Сінькевічы, што над Ланню- ракой, пад Лунінцом, гэту ціхую, паэтычнуіо мясціну з помнікам палеглым байцам, шэразамшэлай, застылай у вяках, казкай-харомінай, брамай-вазніцай пры ёй адразу за гародам Аўдоцці Клеўжыц. А песні яшчэ ўсё снаваліся і снаваліся. I не цесна было ім у Аўдоццінай хаце, дзе яны здаўна прыжыліся. I шкада было нам, не вычарпаўшы ўсе іх, развітацца. Дый вычарпаць іх было не проста. Хіба можна вычарпаць крыніцу? А на адвітанне, калі мы задалі крыху традыцыйнае для фалькларыста пытанне, ад каго бабуля пераняла свае песні, пачулі штось нечаканае. Пявуння ўспомніла, як прыйшлі да яе гэтыя песні: пры працы і ў святочныя дні, калі дзяўчынай адпраўлялася са сваімі дзвюма бабулямі збіраць зёлкі, кветкі. “Запамінай нашы песні, — казалі яны,— калі ты іх навучышся і будзеш спяваць, нам будзе лягчэй у зямлі ляжаць”.
I тут спявачка сказала такое, ад чаго мы адразу крыху разгубіліся; “Вось, дзеткі, вы чулі мае песні і з сабою іх бярэце. Калі там дзець будзеце іх спяваць і другім людзям перакажаце, каб навучыліся, мне не будзе цяжкай зямля. Жывеце ў здароўі і радасці. А песні нашы праўдзівыя, бо з жыцця ўзяты”.